1ـ مکان یابی
انتخاب مکان مناسب با شناخت اهداف کاربري میسر خواهد شد، هدف از ایجاد روف گاردن یا باغ بام، ایجاد چشم انداز و مکاني مناسب و قابل دسترسي جهت استفاده کاربران مي باشد.
2ـ اقلیم و خرد اقلیم
آب و هوا یکي از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر توسعه هر گونه مناطق سبز در فضاي باز است. علاوه بر تفاوت هاي آب و هوایي هر ناحیه، هر مکان نیز داراي شرایط خرد اقلیمي (میکرو کلیما) مختص به خود است. بادهاي شدید ،سرماي خشک، سوزانندگي خورشید و سرمازدگي از عوامل محیطي نامطلوبند که در مکان هاي مرتفع شدت آنها افزایش مي یابد، اما با روش هاي کشت صحیح، بادشکن و …قابل کنترل هستند. تعدیل عوامل نامطلوب به ویژه پیش از تکمیل بناي هر ساختمان و با طراحي خاص قابل جبران است.
3ـ شیب
شیب 30ـ1 درجه براي جلوگیري از فرسایش و رانش خاک مناسب است و موجب تثبیت خاک خواهد شد. طول بام از پشته تا لبه بام بر درصد رطوبت خاک اثر دارد. آب حاصل در اثر نیروي موئینگي در داخل خاک مي ایستد، اما فقط تا فاصله کوتاهي از خاک رطوبت باقي مي ماند. شرایط خشک تري در سمت بالاي بام وجود دارد.
4ـ نورخورشید
نور وگرماي بیش از حد خورشید مي تواند عامل آزار دهنده اي به شمار رود، لذا روف گاردن یا باغ بام باید به نحوي طراحي شود که ضمن در معرض نورخورشید بودن، توسط عناصر طراحي از تأثیر نامطلوب آن بکاهند. مکان روف گاردن یا باغ بام باید به نحوي انتخاب شود که قادر به جذب نور خورشید از جهات شرق، جنوب و غرب باشد. بهترین جهت بام رو به شرق است تا از سایه غرب و جنوب در عصر و نور اواخر عصر بهره مند شود. بهترین مانع نور و گرماي خورشید تاج درختان است که جهت تأمین سایه بر روي نواحي استراحت در گرم ترین ساعات روز در نظر گرفته مي شود. از آلاچیق ها و چتر نیز مي توان به عنوان عوامل سایه انداز استفاده نمود.
5 ـ جهت
قسمت هاي شمالي و جنوبي بام شرایط نور و گرمایي متفاوتي دارند. همچنین اگر بخشي از بام در سایه درختان یا ساختمان هاي دیگر باشد، پوشش گیاهي به شکل متفاوتي رشد خواهد کرد .
6ـ باد
در فضاي باز، باد مي تواند عامل آزاردهنده و نسیم به ویژه در روزهاي گرم عامل آسایش دهنده باشد. روف گاردن یا باغ بام نسبت به بام هاي ساخته شده با مواد دیگر در معرض خطر کمتري نسبت به توفان است. تجارب نشان داده که بعد از یک توفان سخت در سوئد روف گاردن یا باغ بام تازه احداث خسارت کمتري نسبت به سایر بام ها داشته است. در جاهایي که باد زیادي مي وزد نیاز به استفاده از شبکه هاي محافظتي یا بادشکن است.
7ـ سرماي زمستان
از آنجایي که گیاهان روف گاردن یا باغ بام همگي در نوعي گلدان یا بستر مصنوعي کشت مي شوند، سرمازدگي محیط ریشه و حفاظت ریشه ها اهمیت زیادي دارد. در شرایط طبیعي پوشش برگ هاي خزان کرده، مانع از بروز این حالت مي شود، اما در روف گاردن یا باغ بام باید از پوشش هاي عایق حرارتي استفاده کرد. به این منظور مي توان از عایق بین محیط کشت و سقف افزودن پلي استایرن و پلاستیک در تمام سطوح بام، پوشاندن سطح کشت با مالچ، و رنده چوب کاج به ضخامت 6 سانتي متر و گرماي الکتریکي یا تابشي بستر کاشت، استفاده نمود. لازم به ذکر است که دماي ترموستات کنترل کننده بستر کاشت باید 5ـ4 درجه فارنهایت بالاتر از حداقل تحمل ریشه به سرما تعریف شود و با توجه به اهمیت برف روبي در ساختمان ها، سیستم هاي مجهز به گرمایش براي ذوب برف تعبیه شود .
8ـ دسترسی
مطلوبیت دسترسي با میزان تمایل کاربران ارزیابي مي شود، ازا ین نظر دسترسي ها به انواع عمومي، محدود و ممنوع (فقط براي نگهداري) طبقه بندي مي شوند. روف گاردن یا باغ بام ها باید طوري طراحي شوند که کاربران از وجود آن آگاهي داشته باشند و بتوانند به سهولت به آن دسترسي پیدا کنند. اتصال و ارتباط بین بام ها فرصت ها و قابلیت استفاده بیشتر روف گاردن یا باغ بام ها را براي کاربران فراهم مي سازد.
9ـ امنیت
هرچه تعداد استفاده کننده از روف گاردن یا باغ بام بیشتر باشد امنیت نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین باغ هاي خصوصي نیازمند نگهبان با امکانات نگهباني مي باشند، طراحي روف گاردن یا باغ بام ها باید به نحوي باشدکه نقاط باز بیشتر از نقاط کور باشد، هر چه ورودي و خروجي بیشتر باشد، امنیت نیز کمتر خواهد بود.
10ـ ایمنی
بیشتر روف گاردن یا باغ بام ها چندین طبقه از سطح زمین بالاتر مي باشند، این باعث بروز ترس در کاربران مي شود بنابراین نیاز به اتخاذ روشي براي کاهش ترس و تأمین موانع ایمني و ایجاد نرده ها مي شود. در فضاهاي بامي محدود، ممکن است نزدیک شدن کاربران به لبه هاي بام لازم باشد، ولي باید یک مانع بین لبه بام و محوطه هاي قابل استفاده تعبیه شود .
11ـ وزن
قبل از نصب بام سبز باید در مورد میزان بار اضافي که سازه مي تواند تحمل کند اطلاع یابید. یک لایه نازک بام سبز وزني معادل 05 کیلوگرم بر مترمربع در زماني که اشباع از آب باشد دارد. نمونه هاي سبک تري نیز موجود است که با استفاده از پشم سنگ است. یک لایه از آن به جاي لایه خاک، وزني معادل 53 کیلوگرم بر متر مربع را مي تواند تحمل کند. در مقایسه با این ها، موزائیک داراي وزني حدود 37ـ33 کیلوگرم است. اگر در منطقه برف پیش بیني مي شود وزن برف را نیز باید به آن اضافه کرد.
تحمل بار سازه ای: بار سازه ای باید توسط مهندسین ذیصلاح محاسبه شود. دو نوع بار سازه ای وجود دارد که باید مدنظر قرار گیرد:
بار زنده و بار مرده
بار مرده شامل بار مواد و مصالح دائمی می شود، بستر رشد، عایق رطوبتی، گیاهان، زهکش ها، کف سازی
بار زنده ثابت نیست و تحت تأثیر عواملی چون باد، باران، وزن کاربران و تجهیزات موقتی قرار دارد.
در محاسبات باید این موضوعات مدنظر قرار گیرد:
- وزن گیاه در هنگام بلوغ
- وزن بستر رشد هنگامی که به صورت کامل اشباع شده باشد. وزن لایه های زهکش هنگامی که به صورت کامل اشباع شده اند.
- وزن تمام اجزای سیستم
- نواحی که به آنها بار نقطه ای وارد می شود
بارسازه ای یکی از مهم ترین محدودیت های طراحی است و بر روی موضوعات زیر تأثیر خواهد گذاشت:
- دسترسی به بام سبز
- کارکرد بام سبز
- انتخاب گیاه
- عمق و ترکیب بستر کاشت
- حمل و نقل و نصب مصالح
- نگهداری و تعمیر
12ـ بستر کاشت
انتخاب بستر کاشت برای موفقیت کوتاه و بلند مدت بام سبز بسیار حیاتی و مهم است.
عواملی که باید مدنظر باشند عبارت اند از:
- ظرفیت تحمل بار ساختمان
- شیب
- اقلیم
- زهکش مورد استفاده
- گونه های گیاهی
قصور در توجه به این موضوعات می تواند منجر به این مسایل شود:
- فرو ریختن سازه
- فرو ریختن بستر کاشت
- از بین رفتن گیاهان
- رشد علف های هرز و معضلات نگهداری
- فشردگی و فرسایش بستر کاشت
- ایجاد اختلال در مدیریت آب
13ـ پوشش گیاهی
انتخاب گیاهان، تأثیری در سرنوشت طراحی روف گاردن یا باغ بام خواهد داشت که شاید در ابتدا خیلی واضح نباشد. گونه های گیاهی باید از همان ابتدای مراحل طراحی مدنظر باشند. انتخاب گیاهان به تعداد زیادی عوامل بستگی دارد:
- بودجه تخصیص داده شده از سوی کارفرما
- منابع نگهداری و سرمایه ای که برای این کار کنار گذاشته خواهد شد.
- مسایل زیباشناختی
- کارکرد مورد انتظار از روف گاردن یا باغ بام
- اقلیم و آب و هوا
- تحمل بار سازه ای
- نوع و شکل سقف
- میزان رشد گیاه و نیازهای غذایی
- بومی بودن گیاه
- نیاز آبی کم
14ـ تنظیم دفترچه های مشخصات
در کشورهای توسعه یافته، تنظیم مستندات ساخت و سازکه شـامل نقشـه و دفترچه مشـخصات می باشد، امری پذیرفتـه شـده اسـت. در کشـور مـا گرچـه تهیـه ایـن دفترچه ها در پروژه های عمرانی دیده شده است، امادر پروژه های منظر سازی در خیلی از مواقع به ارائه پلان ها کـه بیشـتر گویـای جزئیـات اجرایی هسـتند، بسـنده می شـود در حالی کـه دفترچه های مشـخصات بیشـتر به چرایی ها می پردازند تا چگونگی ها.
دفترچه مشخصات می بایست به وضوح سیستمی که در حال ساخت است را تعریف نماید و دارای اطلاعات مربوط به نگهداری هم باشد. فهرست کنترل در صورتی مفید واقع خواهد شد، که مجری صرفا بر اساس اصولی که در فهرست ذکر شده اند، توجیهاتً خود را مکتوب نماید. دامنه این توجیهات بسیار متغیر بوده و از مباحث تخصصی تا حوزه های اجتماعی و فرهنگی متغیر هستند.
این موضوع که بسیاری از پروژه های کلان شهری ملزم به ارائه پیوست زیست محیطی هستند، ناشی از همین دیدگاه است تا بر اساس آن مشخص شود که تا چه میزان طراح و مجری پروژه توانسته اند خود را به سطح استانداردهای قابل قبول نزدیک نمایند.
15ـ تعهد و گارانتی محصول ارایه شده
از جمله اقداماتی که در ابتدای کار باید به آن توجه داشت تشخیص و تعیین تعهدات و گارانتی محصول ارائه شده می باشد. نکات قابل توجه به شرح ذیل می باشد:
- مدیریت کردن توقعات کارفرما
- تدویـن مسـتندات سـاخت و سـاز و دفترچه هـای مشخصات و نیز نگهداری از روف گاردن یا باغ بام
- شناخت اهداف و مواد طراحی
- دفترچه های مشخصات طرح بیشتر بر روی توقعات تمرکز داشته باشند نه هزینه ها.
- پوشش بیمه ای مناسب
- آموزش کارفرما برای نگهداری
باید در نظر داشت که بحث ضمانت می بایست در قرار داد بین مجری و کارفرما حتما مطرح شود. چرا که در صورت عدم ضمانت های لازم ممکن است فضای سبز غیرهم سطح ایجاد شده پس از مدتی از بین رود که این موضوع به تداوم کار آسیب وارد خواهد نمود.
16ـ نگهداری
نهایتا آخرین گام احداث سطوح سبز موفق نگهداری بهینه از آن است. تمام سقف ها، چه به صورت سبز و چه به صورت معمولی، نیاز به نگهداری دارند. یکی از مهم ترین دلایل شکست پروژه های بام سبز ناشی از کمبود مراقبت در سال های ابتدایی آن می باشد. نگهداری برای بام های سبز بسیار حیاتی است تا آنقدر به حیات خود ادامه دهند که این ادعا اثبات شود که این بام سبز عمر غشای ضد آب را تداوم خواهد بخشید. مالکین باید از الزامات نگهداری آگاه باشند و نسبت به آن مسئولیت و التزام داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که پروژه احداث بام سبز با موفقیت همراه می شود. در این خصوص یک موافقتنامه نگهداری 5 ساله باید منعقد شود. راهبردهای تغییر بام ها باید در این قرار داد مدنظر باشد که شیوه هایی را برای ذخیره سازی و مراقبت از گیاهان و بستر کاشت در طی دوران تعمیرات، معرفی نماید.
گیاهان مناسب برای بام سبز:
- ریشه افشان نه ریشه راست
- مقاوم به خشکی و باد
- نیاز آبی و غذایی اندک
- نیاز به نگهداری پایین
- طول عمر مناسب
- وزن کم در زمان رشد و بلوغ