استفاده از گیاهان در طراحی فضای سبز نیازمند آگاهی از اصول و قواعدی است که در طراحی فضای سبز به کار برده می شوند. از جمله این اصول زیباشناختی، آگاهی از ویژگی های بصری گیاهان و نیازهای بیولوژیک آنها و مهم تر از همه نیاز طراح می باشد که در ذیل به توضیح آنها می پردازیم.

ویژگی های بصری گیاهان

ویژگی های بصری بر مفاهیم نقطه، خط، فرم، بافت و رنگ تأکید داشته و شناخت مفاهیم هریک به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر می تواند به شناخت مفاهیم زیبا شناختی کمک نماید.
نقطه: اولین و ساده ترین مفهوم است. نقطه هیچ طول، عرض، عمق و یا جهتی ندارد ولی وقتی در مرکزیت دید قرار گیرد، ثابت و ساکن بوده و وقتی از مرکز خارج شود می تواند کشش و جاذبه ایجاد نموده و باعث ناپایداری گردد. در طراحی با استفاده از نقاط می توان تأکید بیشتری را بعضی وقت ها در ذهن ببینده القا نمود.
خط: مفهومی گسترده دارد. یک خط نقطه امتداد یافته است و دارای طول و جهت، ولی فاقد عمق و عرض می باشد. معمولاً در طراحی از خطوط ضخیم برای بیان قدرت و خطوط نازک برای ابراز ظرافت به کار می رود. خطوط مستقیم صریح و پایدار به نظر می رسند، درحالی که خطوط شکسته دلالت بر حرکت و انرژی دارند. جهت طراحی خط نیز انرژی دارد. خط های عمودی بر قدرت و خط های افقی بر استحکام اشاره دارند. خط هایی که باهم زاویه نود درجه را می سازند بر پایداری و دوام دلالت داشته و خطوط نامیزان و نامساوی بر عدم ثبات و پایداری اشاره می نمایند و نشان دهنده تغییر می باشند. خط های موازی در داخل یک محدوده مفهوم صفحه را داشته و برای تأکید بر یک عنصر مورد استفاده قرار می گیرد. اگر این صفحات برروی زمین و با استفاده از عناصر مصنوعی مثل جدول و یا عناصر طبیعی مثل پرچین باشد، برای هدایت دید بیننده به یک نقطه خاص و یا پرت کردن دید بیننده از یک نقطه کور به کار می رود.

فرم: حالت ظاهری یک جسم در صفحه که معمولاً دو بعدی است را گویند. بر این اساس فرم کلی گیاهان به عنوان مهم ترین عنصر طراحی در اشـکال گرد، مخروطی، عمودی، هرمی و… دیده می شـود و هر یک مفهومی خاص را به تنهایـی و یـا در ترکیـب بـا یکدیگر دنبال می کند. به عنوان مثال اکثر گیاهانی که به صورت گرد دیده می شـوند مفهوم بافت اصلی را داشته و خاصیت پیونددهندگی میان دو بافت را نشان می دهند، به بیان دیگر روی این بافت می توان از بافت های جهت دار دیگر استفاده نمود. گیاهان هرمی شکل معنا و مفهوم استحکام و پایداری را داشته و گیاهان با شکل مخروطی مفهوم ارتفاع را بیان می دارند و دید بیننده را به سمت بالا هدایت می نمایند. همه شـکل ها داراي خطوطي محیطي هستند. گیاهان را مي توان به صورت خطي سـازمان داد. سـازمان خطي نشانه حضور انسان ها است. طراح سایت فشرده معمولا بـا ایجـاد کوچه حرکت را هدایت کـرده و نگاه را با خود مي کشـد. ردیف هـاي درختـان کاشـته شـده در طول خیابان بر ویژگي خطي تأکید مي کند و براي پیوسـتن بصـري سـاختمان هاي مجـاور از گیاهانـي کـه به طور خطي کاشته شده اند، مي توان استفاده کرد. در هنگام بررسي فرم گیاه باید هم به فرم گیاه به طور منفرد و هم به فرم مجموعه آنها توجه کرد در واقع فرم یک گیاه ترکیبي از نماي کلي و نحوه رشد آن است که هر فرم امکانات طراحي خاصي را به شرح زیر دارا است:
1- گیاهان مخروطي
بر شکل عمودی تاکید دارند و این گیاهان معمولاً در طراحی به عنوان نقطه کانون هستند.
2- گیاهان ستونی
شبیه گیاهان مخروطي شکل هستند با این تفاوت که نوک آن محدود است. در منابع دیگر این درختان بر جهت عمودي و آسمان دلالت مي کنند.
3- گیاهان مدور
معمولي ترین گیاهان هستند و در مجموعه طراحي بخش گیاه را تشکیل مي دهند. فاقد جهت بوده و به عنوان زمینه اي براي فرم هاي جهت دار کارایی داشته و غالباً برای مجموعه نقش پیوند دهنده دارند.
4- گیاهان هرمی
ویژگی های رسمی و معمارانه دارند که به مجموعه استحکام می بخشند. مثل درخت تویا
5- گیاهان مجنون
غالباً در نواحی مرطوب می رویند مثل توت مجنون که اگر به صورت نیم رخ در مقابل فرم هاي معماري قرار بگیرند، یا به شکل آبشار بر روي آنها بریزد شکل مؤثرتري پیدا مي کند.
6- گیاهان نامنظم و خمیده
گیاهاني که به اشکال بدیع و برجسته دیده مي شوند. فرم آنها معمولا در اثر طبیعي ایجاد مي شود. این گیاهان در محیط و منظره هاي گیاه مؤثر بوده به عنوان نمونه هاي جالب مطرح هستند و همواره خود را به سمت خورشید مي کشند.

بافت: شاید مفهومی که بیشتر قابل لمس و درک باشد بافت است و ذهن بیننده در بیشتر موارد ناخودآگاه این مفهوم را درک می نماید. از بافت در درک مفاهیمی چون دوری و نزدیکی، بزرگی و کوچکی و یا ظرافت و خشنی استفاده می شود. همچنین از این خصوصیت در درک همبستگی که از اصول زیبا شناختی است، می توان استفاده نمود. به این معنی که با استفاده از بافت متوسط در یک سطح خاص می توان تغییرات را به طور ملایم انجام داد.
منظور از بافت دانه بندي بصري یعني همواري یا ناهمواری سطح ادراک است. بافت گیاه در نتیجه اندازه و ویژگي لبه برگ، اندازه شاخه ها، پوست (پوست درخت) متفاوت است. همچنین در بافت آن نحوه رشد گیاه و فاصله آن تا بیننده نیز اهمیت دارد. گیاهاني که بافت درشت دارند گیاهاني هستند که که برگ هاي بزرگ، شاخه هاي کلفت و سر شاخه هاي محدود داشته و به صورت آزادانه رشد مي کنند. این گیاهان در ترکیب با بافت متوسط بر آنان غلبه مي کنند، که این برتري باعث مي شود از آنها به عنوان کانون دید (کانون توجه) استفاده کرد. براي این منظور باید پس زمینه را از گیاهاني با بافت ریز انتخاب کرد تا گیاه با بافت درشت به نظر بیاید. که این حالت باعث مي شود گیاه به سمت بیننده جلو بیاید و در حقیقت فاصله بین بیننده و درخت بسیار کم مي شود و فضا کوچک تر و تنگ تر مي شود. گیاهان با بافت متوسط نقش توده خنثي را دارند. که این گیاهان به صورت پس زمینه گیاهان بافت درشت یا ریز عمل مي کنند. گیاهاني که بافت ریز دارند تعداد زیادي برگ نزدیک به هم دارند و به طور متراکم رشد مي کنند. داراي شاخه هاي متعدد و باریک و سر شاخه هاي نازک و نرم هستند و باید از نزدیک مشاهده شوند. این گونه گیاهان براي فضاهاي کوچک مناسب هستند زیرا باعث مي شوند فضا بزرگ تر به نظر برسد.
رنگ: برای شناخت رنگ باید ابتدا نور را شناخت. زیرا اجسام را با نوری که از آن به چشم ما منعکس می شود می شناسیم. در مورد رنگ نظریه ها و رویکردهای فراوانی وجود دارد ولی جدای از این رویکردها رنگ تأثیرات شگرفی در بر بینایی انسان داشته و مفاهیم گسترده ای همچون شادی و آرامش را می توانند منتقل نمایند. رنگ در بیان حالت یک مکان بسیار مؤثر است. برگ هایي که سبز روشن هستند فضا را با روحیه تر و شادتر مي کنند. از این جهت منظره هاي بهاري که رنگ روشن دارند زنده تر به نظر مي رسند. رنگ هاي روشن شادتر و تیره ها غم انگیزتر هستند. رنگ در گیاهان از رنگ میوه، گل ها، برگ پوست و شاخه ها حاصل مي گردند. رنگ گل ها این رنگ ها به صورت ناگهاني بوده و عمر کوتاهي دارند. بیشتر اوقات ممکن است بسیار متفاوت و پویا باشند. اما غالبا سال رنگ گل اهمیتي ندارد. رنگ میوه تضاد جالبي با رنگ برگ ها ایجاد مي کند که مکمل آنها بوده و به کیفیت بصري گیاه برگ دار نیز مي افزاید. به خصوص وقتي که برگ ها مي ریزند و میوه ها هنوز به جاي خود باقي مي مانند، مانند درخت خرمالو، انار، زرشک منظره جالبي ایجاد مي کنند. رنگ برگ ها از سبز روشن (سبز مایل به زرد) تا سبز مایل به آبي، برنزي، مسي و بنفش متغیر است، که در فصل پاییز رنگ بسیار متنوع تر مي شود. پوست درخت و شاخه هاي آن نیز رنگ هاي جالبي را به نمایش مي گذارد و اثر آنها ظرافت بیشتري نسبت به برگ، میوه و گل را دارد. به همین دلیل در فصل زمستان تأثیر بیشتري بر انسان دارد.
در طراحي رنگ با خط، شکل و بافت گیاه ترکیب مي شود. تا تصویري کلي از گیاه را فراهم کند. اگر بخواهیم گیاهي از نظر بافت، فرم، اندازه با خط مشخص تر باشد ویژگي آن باید با استفاده از رنگي که با زمینه تضاد دارد برجسته تر شود. همچنین طراح با استفاده از گیاهاني که طیف هاي رنگي متفاوت دارند، یکنواختي را از بین مي برد.