توسعه‌ی فضای سبز شهری و توزیع عادلانه‌ی آن در محله‌ها به خصوص در مراکز شهرها، به گونه‌ای که متناسب با ساخت و ساز شهری باشد یکی از چالش های عمده کلان شهر های معاصر تلقی می‌گردد. از آنجایی که فضاهای باز و سبز شهری، اغلب فاقد ارزش های مستقیم اقتصادی به نظر می‌رسند، گسترش ساخت وسازهایی که در کوتاه مدت منفعت کلانتری را در سرمایهگذاری حکومت های محلی و بخش دولتی خواهد داشت، باعث بالا رفتن میزان استفاده از زمین در خدمت منافع اقتصادی كوتاه مدت شده‌است و گسترش فضاهای سبز شهری در مقایسه با سایر سرمایه گذاریها، از حمایت مالی کمتری برخوردار است. این معضل هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه به خصوص در مراکز شهرها وجود دارد اما در کشور های در حال توسعه، به دلیل توجه ویژهی گردانندگان شهری به منافع اقتصادی در کوتاه مدت، حضور پر رنگ تر و مسئله سازتری دارد. تعهدات کشورهای توسعه یافته به موافقت نامه‌ها و منشورهای زیست محیطی، همچنین فشار افکار عمومی که دید آگاهانه تری به مسائل زیست محیطی دارند، ایجادگر انگیزه‌ای برای شناسایی راه حلهای نوینی در راستای توسعه‌ی فضای سبز شهری شده‌است.
بام سبز و دیوار سبز یکی از رویکرد های نوین معماری و شهر سازی و برخاسته از مفاهیم توسعه‌ی پایدار است که از آن می‌توان در جهت افزایش سرانه فضای سبز، ارتقای کیفیت محیط زیست و توسعه پایدار شهری بهره برد. استفاده‌ی کاربردی از بام ها و دیوارها می‌تواند به عنوان امکان بهره برداری بهینه از زمین های شهری قلمداد شود. نوشته حاضر به بررسي مزایای زيست محيطي، اقتصادي واجتماعي اين فناوری نوین پرداخته ودستاوردهايي جهت استفاده كاربردي از بام و دیوار خانه‌ها در کلان شهرها، جایی که افزایش بهای زمین و کمبود فضای باز و سبز شهری خصوصا در مراکز شهر و مناطق پر تراکم، تبدیل به پدیده و چالش مديريت شهري شده‌است دارد.
بام سبز باعث می شود که نور خورشید در پوشش گیاهی باغچه های پشت بام جذب شده و علاوه بر ایجاد محیطی دنج برای استراحت و پذیرایی در رشد و پرورش گیاهان بسیار کمک کند. بام سبز در شهرهای بزرگ ایران که از اقلیم آب و هوایی گرم و خشک رنج می برند بسیار موثر بوده و همچنین باعث کاهش دمای محیط شهری می شود و ساختمان را از اتلاف انرژی تجهیزات سرمایشی و گرمایشی تا حد زیادی بی نیاز می کند. از لحاظ مصرف انرژی، بام سبز از طریق جلوگیری از هدر رفتن گرما صرفه جویی بسزایی ایجاد می کند. سقف های سبز بر خلاف سقف های سیاه سنتی از طریق جذب گرما به جای بازتاب آن باعث می شوند تا عایق طبیعی برای ساختمان ها ایجاد شده و هزینه های انرژی را کاهش دهد. چرا که سقف های سنتی تشکیل شده از بتن، آسفالت و مواد دیگر به دلیل بازتاب نور خورشید، گرمای آن را نسبت به باغ و باغچه در پشت بام، بیشتر نگهداری می کنند. سقف های بام سبز به علت عدم درگیری با باران، برف و سایر تغییرات آب و هوایی کمتر در معرض آسیب می باشند. همچنین این سقف ها تولید آلاینده‌های هوای مرتبط و انتشار گازهای گلخانه‌ای را با کاهش تقاضای تهویه هوا انجام می دهند. علاوه بر این سقف های سبز به اثر جزیره حرارتی که تا ساعت ها گرما را در خود حتی پس از غروب آفتاب نگه می دارند کمک می کند. گیاهان بام سبز با از بین بردن ذرات هوا، اکسیژن و سایه تولید می کنند و از روند گسترش غبار در هوا جلوگیری می کنند و این پشت بام ها تا دو برابر سقف های سنتی قادر به حفاظت به صورت طبیعی در برابر دما و گرمای شدید هستند. سقف های سبز توانایی کاهش و آهسته کردن رواناب فاضلاب های سطحی در محیطهای شهری را دارا بوده و با جذب بارش باران در تابستان و زمستان خطر جاری شدن سیل و طغیان فاضلاب را کاهش می دهند. همچنین شبکه های فاضلاب شهری به علت عبور باران از درختان و گیاهان و فیلتر خاک کمتر در معرض آلوده شدن هستند. در زندگی شهری امروزی انسانها به دنبال یک محیط دنج و آرام و به دور از سر و صدای زندگی شهری و ترافیک هستند که با استفاده از بام سبز این احساس برای آنها فراهم می شود. همچنین این بام ها از عبور سر و صداها و صداهای مزاحم شهری جلوگیری کرده و به عنوان یک عایق صوتی عمل می کنند. همچنین باغچه های بالای سقف مانند یک عایق عمل کرده و باعث افزایش عمر ساختمان می شود و از طرفی هم زیبایی دو چندانی به پشت بام ساختمان می دهد. در این میان نقش دکوراتیو و دکوراسیون در طراحی پشت بام بسیار مهم به نظر می رسد. در بام سبز، کشت مواد غذایی در فرآیند کشاورزی در باغ های کانتینر دار انجام می شود و حتی می توان از گیاهان و سبزیجاتی که شرایط نگهداری ویژه ندارند استفاده کرد.
اگر بخواهیم به صورت خلاصه به مزایای بام سبز اشاره کنیم می توان آن را محیطی جذاب برای تفریح و بازی کودکان و خانواده ها، سایبان و پناهگاه مناسب تولید غذا و میوه ها، کنترل دما، محیطی مناسب برای پرندگان، محلی مناسب جهت کشت محصولات کشاورزی و پرورش گیاهان، گسترش فضای سبز، کاهش آلودگی هوا، کاهش دی اکسید کربن، کنترل دمای شهری، زیباسازی منظر شهری، افزایش عمر پشت بام، عایق صوتی، کاهش بار سیستم های مجاری فاضلاب، کاهش انتقال حرارت از طریق ذخیره انرژی ساختمان، حفظ رطوبت هوا، فتوسنتز گیاهان، استفاده از فضاهای پرت و بلا استفاده، ترویج سلامتی و بهزیستی، افزایش قیمت ساختمان و صرفه جویی اقتصادی اشاره کرد.
بام سبز به عنوان یک تامین کننده فضای سبز زیبا، سازگار، مطبوع در ساختمان و ایجاد محیطی مناسب جهت تفریح و تفرج ساکنین ساختمان و بهبود مناظر اطراف ساختمان نقش به سزایی ایفا می کند. بام سبز همچنین فضاهای پرت و مشاع ساختمان را به فضایی دلچسب برای ساکنین تبدیل می کند و کیفیت زندگی را بالا می برد. از طرفی با کاهش دما و بار گرمایش و سرمایش تاسیسات ساختمان، کاهش آلودگی و تصویه هوا کمک شایانی به زیست بوم ساختمان می کند. به طور کلی بام سبز در کنترل سیل آب، هزینه نگهداری سقف، کاهش اثرات آب و هوایی، افزایش عمر بام و افزایش ارزش ملک موثر است.
اگر بخواهیم بام های معمولی با بام های سبز مقایسه کنیم می توان گفت که بام های معمولی هیچ مزیت خاصی نسبت به بام سبز ندارند. خیلی از مردم فکر میکنند که بام های معمولی هزینه کمتری نسبت به بام سبز دارند که این یک نتیجه گیری اشتباه است. چرا که هزینه نگهداری بلند مدت بام های معمولی خیلی بیشتر از بام های سبز است. بام های سبز به دلیل داشتن عایق ها در لایه های آن محافظ خوبی برای پشت بام محسوب می شوند و از طرفی پشت بام را که مکانی بلا استفاده یا کم استفاده است را به مکانی ایده آل تبدیل می کنند.
در این میان بام سبز ها علاوه بر کمک به زیبایی ساختمان و ایجاد محیطی مناسب برای زندگی و کار، در بهبود کیفیت هوا علی الخصوص در شهرهای پرجمعیت مثل تهران بسیار کمک می کنند. فرض کنید شهری که تمامی ساختمان های آن به وسیله بام سبز پر شده باشد، چه زیبایی به شهر می دهد و علاوه بر جذب گرد و خاک و غبار هوا، به تولید اکسیژن و خنک کردن آن نیز کمک کند. این موضوع می تواند علاوه بر استفاده در پشت بام ها در دیوارهای مشاع ساختمان نیز موثر باشد.
به طور کلی مزایای اختصاصی بام سبز به شرح زیر است:
حفاظت از غشاء بام: در برابر تغییرات دمایی شدید، اشعه فرابنفش، تگرگ، پوسته پوسته شدن و… . عمر یک بام سبز 2 برابر عمر بام معمولی است.
ذخیره سازی آب باران: یک بام گسترده، 80%-40% بارش سالانه را ذخیره میکند. این مقدار برای بام متمرکز برابر با 99%-80% است.
بهبود عایق بندی حرارتی: ساختار بام سبز مشابه یک لایه اضافی عایق عمل میکند. در تابستان جلوی ورود گرما به داخل ساختمان میشود و در زمستان از خروج گرمای ساختمان جلوگیری میکند.
جبران خسارت زیست محیطی وارده بر طبیعت ناشی از ساخت و ساز: بامهای سبز زیستگاه موقت یا دائمی گیاهان و پرندگان هستند و امکان لانه سازی و استراحت و تغذیه را برای آنها فراهم میکنند.
بهبود آب و هوا : از طریق تعرق و تبخیر. آب باران باقیمانده تبخیر می شود و اطراف را خنک می سازد.
افزایش بازده سیستم های فتوولتائیک (سلول خورشیدی) تا 5%: بدلیل خاصیت خنک کنندگی بام سبز
ارتقاء کاربری اماکن تجاری و مسکونی: بامهای قابل دسترسی میتوانند بعنوان فضاهای اضافی برای زندگی، زمین های بازی، محوطه های ورزشی و مکانی برای برگزاری جلسات عمومی اطلاق شوند.
ایجاد عناصر طراحی فراوان و قابل استفاده برای برنامه ریزان شهری و معماران منظر: در بسیاری از کشورها، این حقیقت پذیرفته شده است که بام ساختمانهای جدید، اعم از مسکونی، پارکینگ و سایبان ها، همگی سبز هستند.
کاهش میزان آب بارانی که از دسترس خارج میشود: حوادث ناشی از باران های سنگین، 100%-50% کاهش می یابند و خروج آب به درون سیستم فاضلاب بصورت آهسته صورت می گیرد.
جذب کردن گرد و خاک و آلودگی هوا: این ذرات به بستر بام سبز می چسبند و پس از متلاشی شدن توسط گیاهان، جذب می شوند. همچنین میزان CO2 موجود در هوا نیز کاهش می‌یابد.
بهبود ایزولاسیون صوتی: از طریق کنترل بیشتر ارتعاشات و اصوات از طریق گیاهان. وزن بام سبز و پوشش گیاهی به کاهش سر و صدا کمک میکند.
محافظت در برابر امواج مغناطیسی و موبایل
