زهکشی بام سبز یا روف گاردن

روف گاردن چیست؟

روف گاردن به هر نوع فضای سبز که بر روی سطح بام ساختمان احداث شود، گفته می‌شود. این فضای سبز می‌تواند شامل گل‌ها، درختچه‌ها، چمن، بوته‌ها، سبزیجات و حتی درختان باشد. روف گاردن معمولاً با استفاده از لایه‌های مختلفی از خاک، پوشش ضد نفوذ، عایق حرارتی و آب بندی، ساماندهی می‌شود. روف گاردن می‌تواند به دو دسته تقسیم شود: روف گاردن‌های سبک و روف گاردن‌های سنگین. روف گاردن‌های سبک با استفاده از لایه‌های نازک خاک و گیاهان کم نیاز به آب و نور، اجرا می‌شوند. این نوع روف گاردن مناسب بام‌های با شیب کم و تحمل وزن کم هستند. روف گاردن‌های سنگین با استفاده از لایه‌های ضخیم خاک و گیاهان نسبتاً بزرگ و نیازمند به آب و نور زیاد، اجرا می‌شوند. این نوع روف گاردن مناسب بام‌های با شیب زیاد و تحمل وزن زیاد هستند.
روف گاردن یا باغ بام یکی از راه‌های زیبا و سبز کردن فضای شهری است که در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. روف گاردن یک فضای سبز بر روی سطح بام ساختمان است که علاوه بر زیباسازی محیط، مزایای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی هم دارد.

چرا روف گاردن؟

روف گاردن دارای مزایای متعددی است که به شرح زیر است:

• زیباسازی فضای شهری: روف گاردن با ایجاد فضای سبز بر روی بام‌های س Grau و تیره شهر، منظر شهر را زیباتر و جذاب‌تر می‌کند. همچنین با افزایش تنوع زیستی و جلب پرنده‌ها و حشرات، حس طبیعت را به شهروندان القاء می‌کند.
• کاهش آلودگی هوا: روف گاردن با تولید اکسیژن و جذب دی‌اکسید کربن و گازهای آلاینده، کیفیت هوای شهر را بهبود می‌بخشد. همچنین با کاهش دمای سطح بام، اثر جزیره گرمایی شهری را کاهش می‌دهد.
• صرفه‌جویی در انرژی: روف گاردن با عملکرد عایق حرارتی و باد، مصرف انرژی برای تهویه و گرمایش ساختمان را کاهش می‌دهد. بر اساس برخی مطالعات، روف گاردن می‌تواند تا 25 درصد از مصرف انرژی ساختمان را کاهش دهد.
• افزایش قابل استفاده بودن فضا: روف گاردن با ایجاد فضای سبز قابل استفاده بر روی بام، فضای زندگی و تفریح شهروندان را افزایش می‌دهد. روف گاردن می‌تواند به عنوان فضای آرامش بخش، تولید محصولات خوراکی، باغچه شخصی، محل برگزاری جشن‌ها و مراسمات و حتی فضای آموزشی استفاده شود.
• افزایش ارزش ساختمان: روف گاردن با افزودن به زیبایی و کارکرد ساختمان، ارزش آن را نیز افزایش می‌دهد. بر اساس برخی مطالعات، هر متر مربع روف گاردن می‌تواند تا 10 درصد به قیمت ساختمان اضافه کند.

بام سبز یا باغ بام

بام سبز یا باغ بام، روی بام ساختمان ها و با هدف ایجاد فضای سبز طراحی می شود. این بام ها با استفاده از چمن مصنوعی تا قابلیت رشد و پوشش گیاهان به صورت طبیعی و ایجاد منظره خیره کننده از گیاهان و درختان را داراست. تجهیز بام سبز در محیط تشکیل شده در پشت بام ها که محیطی برگرفته از مصالح ساختمانی و بی روح است، نیازمند تخصص کافی در معماری این رشته می باشد، چرا که شرایط اقلیمی منطقه جغرافیایی، آب و هوا، خشکی و رطوبت، یخ زدگی، نسیم دریا و سایر شرایط نیازمند مهندسی و طراحی این نوع از معماری می باشد. لفظ بام سبز، برای بام هایی که مفاهیم “معماری سبز” نظیر پانل های خورشیدی و صفحات فتوولتائیک هستند، نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

اگر بخواهیم بام سبز را به صورت خلاصه توضیح دهیم، می توان به بام هایی که در آنها پوشش گیاهی و خاک یا محیط کشت روینده وجود دارد، اشاره کنیم. این بام ها دارای تنوع گیاهی متنوعی هستند که برای نگهداری آنها، نیازمند زیرساخت های کافی در پشت بام ها هستیم تا علاوه بر فراهم کردن محیط کشت این گیاهان و تغذیه آنها، آسیبی به سقف ها و پشت بام وارد نشود. برای این منظور نیازمند طراحی و اجرای درست این بام ها در ساختمان هستیم.

زهکشی در کلمه به معنای خارج کردن آب های اضافی از زمین می باشد که معمولا در زمین های کشاورزی، باغچه ها و بام سبز انجام می شود. هر چند که آب اضافی به صورت طبیعی خارج می شود اما فرآیند زهکشی این عملیات را کنترل کرده و سرعت میبخشد. زهکشی بام سبز به خاطر سلامت ریشه های گیاهان و جمع آوری آب مازاد گیاهان به داخل لوله های خروجی و هدایت کننده انجام می شود.

اجزاء بام سبز

اجزای بام سبز در زمان اجرا بسته به نوع رویکرد شرکت های فعال این حوزه و معماری اولیه آن متفاوت است. اما به طور کلی بام سبز از 5 دسته اصلی تشکیل شده است:

1. لایه پوشش گیاهی
2. محیط کشت
3. لایه زهکش
4. لایه محافظت
5. ساختار سقف

در این مقاله ما قصد داریم تا در خصوص نقش لایه زهکش در طراحی بام سبز و انواع ملاحظات آن در زمان اجرا صحبت کنیم.

لایه زهکش بام سبز

به طور کلی لایه زهکش بین محیط کاشت و لایه محافظت در طراحی بام سبز قرار می گیرد تا آب از هر نقطه از سیستم بام سبز، در سیستم زهکش به جریان در بیاید. پس می توان گفت که وظیفه اصلی این لایه امکان حرکت آب با استانداردهای لازم بر روی بام می‌باشد تا بتواند آب حاصل از آبیاری بام سبز و یا باران‌های فصلی به راحتی از روی بام خارج شوند. اما این آب از کجا در سیستم بام سبز باقی می ماند؟ در جواب می توان گفت که مقدار زیادی از آب سیستم بام سبز در لایه پوشش گیاهی و محیط کشت باقی می ماند، اما همیشه مقدار زیادی آب وجود دارد که باید در سیستم بام سبز از طریق روش های زیر تخلیه گردد.

• الف) به وسیله خود بام
• ب) ناودانی های مربوط به شیروانی ها
• پ) آبراه و کانال آب

تعبیه حفره هایی روی این لایه موجب حفظ رطوبت در خاک بام سبز شده که همواره آب مورد نیاز گیاه در دسترس آن بوده و آب اضافی آن خارج می شود تا آسیبی به سیستم وارد نشود. همچنین این زهکش ها قابلیت استفاده در مکان های ناصاف را دارا می باشند که انعطاف پذیری این محصول را بالا می برد. این لایه مانند سفره های آب زیر زمینی برای گیاهان عمل می کند و بسته به اهداف ساخت و ساز، روش های متفاوتی برای زهکشی بام سبز امروزه انجام شود. هدف تمامی این طراحی ها، تأمین جریان کافی آب از پشت بام در طی بارندگی و بعد از بارندگی است. معماری و طراحی لایه زهکشی باید قسمتی از آب برای رشد گیاهان را نگهداری کرده و آب مازاد را از سقف خارج کند.

علاوه بر وظیفه گذر آب بر روی بام سبز، وظیفه هوا دهی به گیاهان نیز به عهده این لایه می باشد. این لایه در ساختارها و قابلیت‌های متفاوت تولید می‌شود که هر یک دارای ویژگی‌های منحصر به فرد خود بوده و بسته به نوع ساختار بام سبز می‌توان از گونه‌های مختلف آن بهره برد. به لایه زهکش، درنیج(Drainage) یا دمپر شیت نیز گفته می شود.

انواع روش های زهکشی بام سبز

زهکشی بام سبز به دو روش مدرن و سنتی انجام می شود. در روش سنتی از پوکه صنعتی و در روش مدرن از انواع ژئودرین ها استفاده می‌شود.  روش پر کاربرد دیگر استفاده از شیت های پلاستیکی است که شبیه شانه ی تخم مرغ است و آب را در حفره های فنجان مانند خود ذخیره و آب اضافی را زهکشی و خارج می کنند. همچنین از تکه های فوم بازیافتی از صندلی خودروها برای این کار نیز استفاده می شود. گراول یا همان شن های نخودی هم روش دیگری برای زهکشی بام سبز می باشد اما به دلیل نداشتن سوراخ ها آب را در مدت طولانی نگهداری نمی کنند.

روش اجرا لایه زهکش

برای اجرای لایه زهکش در سیستم بام سبز، بعد از مرحله ایزولاسیون و تست گرفتن پشت بام به وسیله پر از آب کردن آن و اطمینان از عدم وجود نشتی آب، مرحله آنتی روت یا ضد ریشه انجام شده و سپس نوبت به ایجاد لایه زهکش می رسد. پیش تر اشاره کردیم که در گذشته و روش قدیمی برای زهکشی بام سبز از پوکه صنعتی استفاده می کردند که روی لایه آنتی روت به ضخامت ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر پوکه صنعتی میریختند و روی آن یک لایه نازک پشم شیشه به عنوان فیلتر خاک قرار می‌دادند که این روش منسوخ شده و امروزه از ژئو درین ها برای این کار استفاده می کنند.

در زمان اجرا خروج آب اضافی، شیب ساختمان تنظیم شده و از طریق خروجی آب های سطحی پشت بام این کار انجام می شود. این شیب حدود 1 تا 1.5 % در نظر گرفته شود. هر چه شیب بیش از 1% باشد، کمک زیادی به خروج آب می کند. برای بهبود این روش در زمان کروم بندی پشت بام به 2 تا 4 قسمت تقسیم می شود که تمامی پشت بام را پوشش دهد.

استفاده از این لایه کمک شایانی به خروج و عبور آب های اضافی می کند. لایه های زهکش به دلیل ایجاد فاصله، علاوه بر ذخیره مقداری آب، به جریان خروج آب کمک می کند که علاوه بر حفظ سلامت ریشه گیاهان و هوادهی خاک، آب مازاد را به لوله های خروجی پشت بام هدایت می کند.

نکته حائز اهمیت این است که نقشه بام سبز باید قبل از کروم بندی و شیب بندی انجام شده باشد تا آب راه های خروجی برای مناطقی از نقشه بام سبز که شاسی کشی احتیاج دارد، راه آب ها به درستی اجرا شوند یا شیب مناسب تری برای آنها در نظر گرفته شود.

در طراحی این لایه زیر محیط کشت، لایه فیلترینگ قرار دارد که علاوه بر جریان آب، مانع انتقال املاح خاک به لایه های پایین تر و عدم تغییر بافت خاک و عدم مسدود شدن مسیر های زهکشی می شود. این لایه از الیاف اصلی پروپیلن ساخته می شود تا یک ژئوتکستایل واحد و یکپارچه را تشکیل دهد. این الیاف در برابر تخریب و اثرات نور خوردشید، محیط های شیمیایی و بیولوژیکی مقاوم هستند.

ظرفیت نگهداری لایه زهکشی بسته به نوع منطقه جغرافیایی متفاوت است که در زمان طراحی این مورد لحاظ می شود، چرا که در محیط های خشک یا بارانی عملکرد متفاوتی دارند.

در کل لایه‌های بام سبز اعم از لایه فیلتر، لایه زهکش و لوله‌های خروجی، همه و همه از یک طرف به رشد بهتر گیاهان و از طرف دیگر به خروج آب اضافی از سقف در زمان بارندگی و آبیاری کمک می‌کنند.

ما چه کمکی به شما می کنیم؟

زهکشی اصولی روف گاردن کاری ضروری است، زیرا در کنار هزینه ساخت، تعمیر و نگهداری سقف روف گاردن نیز می‌تواند بسیار پرهزینه باشد. هدف نخست شما از ساخت بام سبز، لذت بردن از حضور در فضای سبز است. پس اگر به هر نحوی در زهکشی بام سبز قصور کردید،  نه تنها سرمایه شما از بین خواهد رفت، بلکه ممکن است باعث خرابی سقف اصلی ساختمان نیز شود. طراحی و اجرای روف گاردن باید مهندسی شده باشد تا از هرگونه عواقبت پیش‌بینی نشده ایمن بماند.

ما در طراحی این لایه به شما کمک می کنیم تا آب بتواند بدون اشباع کردن بیش از حد سقف، توسط گیاهان مورد استفاده قرار و خاک را از ایجاد شرایط بی‌هوازی دور کند و از جمع شدن آب اضافی روی پشت بام جلوگیری کند. ما بسته به میزان بارش منطقه‌ای و اهداف نگهداری آب برای پروژه‌های خاص‌، لایه زهکش متناسب شما را در پروژه کار می کنیم.

شرکت ال گرین به عنوان مرجع اصلی تامین کننده متریال ها و تجهیزات بام سبز در ایران، ارائه کننده انواع لایه های زهکشی بام سبز بوده که جهت مشاوره رایگان با این تیم فنی می توانید از قسمت ارتباط با ما یا تلفن های مستقیم در پایین وب سایت اقدام فرمایید.

محصولات این شرکت دارای عمر طولانی، تحمل دمایی بالا، مقاومت در برابر هرگونه اسید، باز، قیر و مواد نفتی و امکان ذخیره آب برای حفظ رطوبت خاک در کشت های گیاهی با توجه به جنس مرغوب است.