انتخاب و کاشت گیاهان مناسب بام سبز

انتخاب گیاه مناسب

با توجه به اینکه گیاه در معرض دید بام سبز قرار دارد، باید گیاهان مناسبی انتخاب شود و برای نگهداری آنها اقدامات لازم صورت گیرد. برای یک بام سبز پایدار و موفق باید به سه عامل زیر توجه کنیم:

• نیاز آبی گیاه

بزرگترین و مهترین عامل در محدود کردن انتخاب گیاه، نیاز آبی گیاهان است. ما هر گیاهی را نمی توانیم در هر بام سبز بکاریم، پس مهم است که گیاه ما چقدر نیاز آبی دارد.

• اقلیم یا آب و هوا

هر چقدر آب و هو گرم تر یا سردتر باشد، تنوع انتخاب گیاه محدودتر می شود و از طرفی هر چقدر آب و هوا معتدل باشد، ما دستمان در انتخاب گیاه بازتر است و گیاهان متنوعی را می توانیم برای بام سبز انتخاب کنیم.

• محیط کشت یا بستر کشت

محیط کشت بیشتر به وزن بام بر می گردد، یعنی وزن باری که روی بام است بسیار مهم است. محیط کشت باید وزن سبک و عمق کمی داشته باشد. مثلا می توانیم از بام سبز گسترده که وزن کم و عمق کمی دارد بسیار مناسب است ولی تنوع گیاهی ما کمتر است، اما هر چقدر به سمت بام سبز فشرده حرکت می کنیم، تنوع گیاهی ما بیشتر می شود ولی وزن و عمق بیشتری روی بام در نظر گرفته می شود و فشار زیادی به بام وارد می شود. مثلا در بام سبز گسترده نمیتوانیم درخت بکاریم ولی در بام سبز فشرده می توانیم بکاریم و تنوع گیاهی ما بالاتر است.

پنج هدف انتخاب گیاه

ما همه گیاهان را نمی توانیم روی بام سبز بکاریم، برای همین باید به 5 نکته زیر در انتخاب گیاه توجه کنیم:

• سبزینگی بام

باید به این نکته توجه کنیم که میخاهیم بام ما همیشه سبز باشد، با بخشی از سال سبز باشد، یا رنگ های دیگری در بام داشته باشیم.

• بهبود منظر شهری

اگر قصد داریم با استفاده گیاهان کیفیت بصری شهر را افزایش بدهیم، اصولاً شهرها خاکستری و تیره هستند و وقتی ما از گل و گیاه در پشت بام ها و دیوارها استفاده می کنیم، منظر شهری را بهبود می دهیم و کیفیت بصری به شهر داده می شود.

• محدودیت سازه

مورد بعدی محدودیت بار و وزن روی پشت بام است مثلا هر وزنی را نمی توانیم روی هر بامی ایجاد کنیم و باید در انتخاب گیاه بسیار دقت کنیم.

• نگهداری آسان

معمولاً در بام سبز از گیاهانی استفاده می کنیم که نگهداری راحت تری دارند. مثلا گیاهانی که نگهداری سختی دارند، معمولاً در بام سبز پیشنهاد نمی شود چرا که درجه حرارت زیادی در بام وجود دارد و نگهداری سخت تری دارند.

• بهبود محیط زیست

همچنین ما در انتخاب گیاه قصد داریم تا کیفیت زیست محیطی منطقه را افزایش دهیم، پس همان گیاهانی که در آن منطقه کشت می شوند را انتخاب نمی کنیم و گیاهان دیگری را انتخاب می کنیم. البته باید از گیاهانی که زادگاهشان همان منطقه است و با اقلیم آب و هوایی سازگارند انتخاب کنیم و باعث تنوع گیاهی شویم.

گیاهان مورد استفاده در بام سبز

گیاهان مورد استفاده در بام سبز را می توانیم به 9 دسته تقسم بندی کنیم:

• گیاهان دائمی

گیاهان چند ساله که رشد زیاد دارند.

• گیاهان یکساله

که معمولاً علفی یا ساکولنتی هستند. گیاهان فصلی جزء گیاهان یک ساله محسوب می شوند. اگر ما گیاهان یک ساله یا فصلی کشت می کنیم، هر سال باید آنها را کشت مجدد کنیم.

• درختان خزان دار

می توانیم از درختان برگ ریز یا غیر برگ ریز استفاد کنیم، البته این مورد بستگی به نوع بام و تحمل سازه و محدودیت های موجود دارد.

• چمن

چمن برای کفپوش ها و بین کفپوش ها و زیر کار استفاده می شود.

• گیاهان بالارونده

می توانیم از گیاهان بالارونده مثل مو استفاده کنیم، مخصوصا در سازه های عمودی، آنجایی که دیوارهای بلند دارند. مثلا اگر میخاهیم یک سازه عمودی سبز یا دیوار سبز داشته باشیم، گیاهان رونده مورد خیلی خوبی هستند.

• درختچه ها

می توانیم از درختچه ها استفاده کنیم.

• گیاهان پیازی

از گیاهان پیازی مانند نرگس، لاله و زعفران می توانیم در این بام ها استفاده کنیم. ولی مهم است که اگر گیاهان پیازی را کشت می کنیم از نوع وحشی آنها استفاده نکنیم. اتفاقا گیاهان پیازی روی بام سبز دوام خیلی خوبی دارند و برای بام سبز پیشنهاد هم می شوند.

• گیاهان پوششی از پیش کاشته شده

می توانیم از گیاهان پوششی از پیش ساخته شده مثل رول چمنی استفاده کنیم.

• گیاهان پوششی

از گیاهان پوششی به صورت بذری هم می توانیم استفاده کنیم.

همه این موارد، گیاهانی هستند که می توانیم در بام سبز بسته به نوع بام از آنها استفاده کنیم.

معیارها و زیرمعیارهای انتخاب گیاه

• تغییرات اقلیمی

خشک سالی، تغییر دما و بالا و پایین رفتن دما، تغییر تابش خورشید و کم و زیاد شدن آن، تغییر سرمایش و یخبندان، وزش باد کم یا زیاد

• تاثیرات شهری

آلودگی هوا، تغییرات سرعت و جهت باد، نوسانات سایه و ایجاد سایه اندازی و عدم انتخاب هر گیاه

• زیبایی

معیار انتخاب در تمامی فصول یا فصل های خاص، ویژگی در بهار، تابستان، پاییز و زمستان، نوع رایحه، تنوع رنگی و زیبایی

• مراقبت و نگهداری

تنوع زیستی، تمیز بودن، عدم نیاز به هرس و مراقبت دائم، توسعه حیات طبیعی، جلب پرندگان و حشرات

• شرایط رشد

طول، عمر، میزان مقاومت و بالا بودن آن به خاطر سختی شرایط روی بام

• شرایط ویژه

عدم کاشت هر نوع گیاه، عدم رشد ریشه های رونده و خشن، سمی و آلرژی زا نبودن، عمق ریشه مناسب

• اقتصاد

گیاهان با قیمت مناسب به خاطر سختی نگهداری بام سبز، ارزش های اقتصادی

نکات مورد توجه در انتخاب گیاه

1. نباید گیاهانی را انتخاب کنیم که رشد بی نظم و بی رویه دارد. مثلا نباید گل ختمی را انتخاب کنیم، هر چند که رنگ زیبایی دارد و رشد خوبی دارد، اما نباید به خاطر رشد بی رویه و نام منظم از آنها استفاده کنیم.
2. درختان در بام سبز زیاد توصیه نمی شوند، چرا که عمق زیادی دارند مگر اینکه در بام سبز فشرده باشیم که عمق زیاد مشکلی نداشته باشد. ولی در کل باید از کاشت گیاهان بزرگ اجتنبا کرد. در ژاپن از روش بونسای که هرش ریشه و شاخه صورت می گیرد استفاده می کنند.
3. معمولاً وزش باد روی سطح بام بیشتر از سطح زمین است، بهتر است از گیاهانی که شکننده است و نسبت به وزش باد مقاوم نیستند را استفاده نکنیم.
4. گیاهان روی بام نسبت به سطح زمین با شرایط سخت تری روبرو هستند، پس باید گیاهانی را انتخاب کنیم که دوام و مقاومت بیشتری دارند.
5. وقتی گیاهی را انتخاب می کنیم باید به ویژگی های فصلی آن مثل رنگ، عطر، بافت و … توجه کنیم و این موارد در انتخاب گیاه مورد توجه قرار بگیرد.
6. نکات دیگری هم باید در نظر بگیریم، مثلا گیاه سمی نباشد یا خار نداشته باشد.در کل باید به ویژگی های خاص گیاهان توجه کنیم.
7. بهترین گیاهانی که می توانیم در بام سبز بکاریم، گیاهان خوراکی و معطر هستند.
8. ما طیف وسیعی از گیاهان را در طبیعت داریم، اما همه این گیاهان را نمی توانیم به بام سبز بیاوریم. چرا که محدودیت هایی در بام سبز داریم ولی از هر نوع گیاهی می توان در بام سبز کاشت.
9. با توجه به اینکه لیستی برای گیاهان بام سبز وجود دارد، اما ما می توانیم خودمان به صورت امتحانی، یک سری گیاهان جدید را بکاریم و اگر جواب داد به لیستمان اضافه کنیم.
10. کشت کردن در مناطق مختلف با توجه به آب و هوا ممکن است متفاوت باشد.
11. نکته مهم در انتخاب گیاه، نظر کارفرماست و نباید گیاهی را که کارفرما نمی پسندد را نباید به بام اضافه کنیم و اگر موردی را پیشنهاد داد که برای بام سبز مناسب نیست، باید آن را توجیه کنیم.
12. وقتی گیاهی را برای کارفرما می کاریم، باید حداقل یک سال گیاهان و محیط کشت ضمانت شود.
13. نگهداری گیاهان روی بام سبز خیلی سخت تر از روی زمین است. چرا که توجه بیشتری نیاز دارد، مثلا نیاز به هرس دارد. همچنین علف هرز آن کنده شود، آبیاری و کوددهی به موقع باشد، پس باید برنامه ریزی مناسبی برای نگهداری از گیاهان در نظر بگیریم.