آشنایی با بام سبز

آشنایی با بام سبز
توسعه‌ی فضای سبز شهری و توزیع عادلانه‌ی آن در محله‌ها به خصوص در مراکز شهرها، به گونه‌ای که متناسب با ساخت و ساز شهری باشد یکی از چالش های عمده کلان شهر های معاصر تلقی می‌گردد. از آنجایی که فضاهای باز و سبز شهری، اغلب فاقد ارزش های مستقیم اقتصادی به نظر می‌رسند، گسترش ساخت وسازهایی که در کوتاه مدت منفعت کلان‎تری را سرمایه‎گذاری حکومت های محلی و بخش دولتی خواهد داشت، باعث بالا رفتن میزان استفاده از زمین در خدمت منافع اقتدر صادی كوتاه مدت شده‌است و گسترش فضاهای سبز شهری در مقایسه با سایر سرمایه گذاری‎ها، از حمایت مالی کمتری برخوردار است. این معضل هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه به خصوص در مراکز شهرها وجود دارد اما در کشور های در حال توسعه، به دلیل توجه ویژه‎ی گردانندگان شهری به منافع اقتصادی در کوتاه مدت، حضور پر رنگ تر و مسئله سازتری دارد. تعهدات کشورهای توسعه یافته به موافقت نامه‌ها و منشورهای زیست محیطی، همچنین فشار افکار عمومی که دید آگاهانه تری به مسائل زیست محیطی دارند، ایجادگر انگیزه‌ای برای شناسایی راه حل‎های نوینی در راستای توسعه‌ی فضای سبز شهری شده‌است.
بام سبز و دیوار سبز یکی از رویکرد های نوین معماری و شهر سازی و برخاسته از مفاهیم توسعه‌ی پایدار است که از آن می‌توان در جهت افزایش سرانه فضای سبز، ارتقای کیفیت محیط زیست و توسعه پایدار شهری بهره برد. استفاده‌ی کاربردی از بام ها و دیوارها می‌تواند به عنوان امکان بهره برداری بهینه از زمین های شهری قلمداد شود. نوشته حاضر به بررسي مزایای زيست محيطي، اقتصادي واجتماعي اين فناوری نوین پرداخته ودستاوردهايي جهت استفاده كاربردي از بام و دیوار خانه‌ها در کلان شهرها، جایی که افزایش بهای زمین و کمبود فضای باز و سبز شهری خصوصا در مراکز شهر و مناطق پر تراکم، تبدیل به پدیده و چالش مديريت شهري شده‌است دارد.

تاریخچه
ایده‌ی ایجاد باغچه روی سقف و کشت بر روی آن توسط ایرانی ها در 2500 سال پیش و بر روی بام زیگورات ها (در تمدن‌های باستانی آسیای غربی معابدی برای خدایان می‌ساختند و مهم‌ترین آن زیگورات نامیده می‌شد و معنای آن صعود به آسمان است. مثل زیگورات سیلک کاشان و چغازنبیل شوش) به کار گرفته شده‌است. همچنین باغ های سبز 600 سال قبل از میلاد مسیح توسط مردم بابل ساخته شده‌بود. باغ های معلق بابل در واقع باغ هایی نبودند که در هوا معلق باشند، بلکه فضا های سبزی بودند که روی بام ها و مهتابی های چند ساختمان قرار داشتند.
جنبش زیست محیطی بام سبز با مفهوم جدید و امروزیش در دهه‌ی شصت میلادی و صرفا به دلیل منافع زیست محیطی سبز كردن بام ها آغاز و مورد توجه علاقمندان محیط زیست قرار گرفت. با این حال رویش گیاهی بر روی بام ها را نمی‌توان پدیده‌ی جدیدی تلقی کرد. در کشور های سرد سیری چون اسکاندیناوی، ایسلند و سوییس از دیرباز رویش گیاهی بر روی بام ها به عنوان روش ساختمان سازی مرسوم بوده و به دلیل قابلیت عایقی لایه‌های خاک و گیاهان، بام های با رویش گیاهی، در مناطق سرد سیر ساختمان را گرم نگه داشته، به همان ترتیب در مناطق گرمسیر چون تانزانیا از نفوذ گرمای بیرون به درون جلوگیری می‌کرده‌است.
از قرن هجدهم به بعد، شاهد نمونه‌های پراکنده‌ای از احداث باغ هایی بر روی بام در کشورهای مختلف بوده‌ایم . این نمونه‌ها غالبا با توسعه رو به رشد شهرها و كمبود فضای باز خصوصا در مراكز شهرها و به دلیل استفاده‌ی کاربردی از بام ها مد نظر بوده‌است.
اوایل قرن بیستم را می‌توان آغازگر موج جدید استفاده‌ی از بام، دیوار یا بالکن به عنوان فضای کاربردی دانست. از اوایل دهه شصت میلادی و با مورد توجه قرار گرفتن کیفیت محیط‌زیست در بافت شهری و چالش های زیست محیطی شهرهای بزرگ از قبیل آلودگی هوا، کمبود فضای سبز شهری به خصوص در مناطق مرکزی شهر، ظهور پدیده‌ی جزیره‌ی گرمایی شهری و بحران انرژی، موج جدید رویکرد به بام های سبز، در مفهوم جدید و امروزیشان، به دلیل مزایای زیست محیطی شان و به عنوان راه حل اکولوژیک از اروپای شمالی آغاز شده، خیلی زود جای خود را در اغلب كشور های اروپایی باز كرد. در این میان کشورهای آلمان، سوییس، فرانسه و اتریش در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی پیشروتر بودند و فعالیت های گسترده تری را در این زمینه آغاز کردند. در آلمان دهه‌ی هشتاد میلادی، شاهد گسترش كمی بام های سبز در مقیاس شهری هستیم، به نحوی که رشد سالیانه‌ی آن به 15 الی 20 درصد می‌رسد. تنها در سال 1996 میلادی ده میلیون متر مربع بام سبز در آلمان احداث شد. سهم زیادی از این رشد رو به افزایش مدیون قوانین تصویب شده توسط دولت و تخصیص یارانه‌های شهرداری ها برای احداث بام سبز بود.
طبق آمار سال 2006 میلادی، بیش از 75 شهرداری اروپایی، برای بام های سبز و گسترش کمی آن در سطح شهری برنامه ریزی مدونی داشته و اجرای بام های سبز در آن شهر ها به صورت دستورالعمل اجرایی درآمده‌است.
دهه‌ی هفتاد میلادی، قاره‌ی آمریکا با یک دهه تاخیر نسبت به قاره‌ی اروپا، علاقه مند و کنجکاو این فناوری جدید شد، امروزه بام سبز در برنامه ریزی شهری شمال آمریکا در مناطقی مانند شیکاگو، پورتلند ، اورگن و تورنتوی کانادا به صورت دستورالعمل های اجرایی درآمده‌است. جهان امروز از قاره اروپا و امریکا تا اسیا و حتی افریقا شاهد افزایش روز افزون شهرهایی است که در راستای گسترش بام های سبز در مقیاس شهری تلاش می‌کنند.